Η καθυστέρηση του λόγου και της ομιλίας είναι ένα πολύ συχνό σενάριο σε οικογένειες, στις οποίες υπάρχει ένα παιδάκι που έχει αργήσει να μιλήσει. Οι γονείς συνήθως διστάζουν να επικοινωνήσουν με κάποιον ειδικό για να λάβουν μια επιστημονική άποψη πάνω σε αυτό που τους απασχολεί. Θα μπορέσετε, όμως, να διαπιστώσετε αν ο λόγος και η ομιλία του παιδιού σας αναπτύσσεται σωστά αν γνωρίζετε τι είναι “φυσιολογικό” και τι όχι στην ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας.
Είναι πολύ σημαντικό να συζητήσετε νωρίς με τον ιατρό, που παρακολουθεί το παιδί, τους προβληματισμούς σας σχετικά με την ομιλία και το λόγο του.
Ας δούμε, όμως, πως αναμένουμε να είναι η επικοινωνία των παιδιών σε κάθε ηλικιακό στάδιο.
0 – 12 μηνών
Είναι πολύ σημαντικό σε αυτή την ηλικία να παρατηρήσουμε τον τρόπο με τον οποίο το παιδάκι αλλάζει τη φωνή του για να επικοινωνήσει με το περιβάλλον του. Το γουργούρισμα και το βαβάλισμα είναι τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης της ομιλίας. Καθώς τα μωράκια μεγαλώνουν (μετά τους 9 μήνες) αρχίζουν να συνδιάζουν διάφορους ήχους μαζί, να υοθετούν διαφορετικούς τόνους στη φωνή τους και να λένε λεξούλες όπως “μαμά” ή “μπαμπά” χωρίς όμως να καταλαβαίνουν τη σημασία τους. Πριν από τους 12 μήνες, τα παιδάκια παρατηρούν πολύ τους ήχους που ακούνε και αρχίζουν να αναγνωρίζουν τα ονόματα αντικειμένων που χρησιμοποιούμε στην καθημερινότητά μας (π.χ. μπιμπερό, γάλα, μπάνιο). Τα παιδάκια που παρατηρούν τα πάντα με πολύ μεγάλη προσοχή αλλά δεν αντιδρούν στους ήχους μπορεί να παρουσιάζουν σημάδια βαρηκοΐας.
12 – 15 μηνών
Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία διαθέτουν μια ευρεία γκάμα στο ρεπερτόριό τους (π.χ. “μ”, “π”, “μπ”, “ντ”, “γκ”), αρχίζουν να μινούνται και να προσπαθούν να παράγουν τους ήχους και τις λέξεις που τους λένε άτομα από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Συνήθως λένε μια ή και περισσότερες λέξεις αυθόρμητα (δεν συμπεριλαμβάνονται οι λέξεις “μαμά” και “μπαμπά”). Οι πρώτες λέξεις που παράγονται είναι τα ουσιαστικά, όπως π.χ. η λέξη “μπάλα” ή “μωρό”. Επίσης, μπορούν να εκτελέσουν απλές εντολές, π.χ. “Δώσε μου το παιχνίδι σου”.
18 – 24 μηνών
Τα περισσότερα παιδάκια μέχρι την ηλικία των 18 μηνών λένε περίπου 20 λέξεις και μέχρι να συμπληρώσουν το 2ο έτος ζωής περίπου 50. Στην ηλικία των 2 ετών, τα παιδάκια αρχίζουν να συνδιάζουν δύο λέξεις μαζί για να σχηματίσουν μια φράση, π.χ. “Μωρό κλαίει”, “μπάλα κάτω”. Είναι σε θέση να αναγνωρίζουν οικεία αντικείμενα καθώς και τις εικόνες αυτών, να δείχνουν τα μέρη του σώματός τους όταν τους το ζητάμε και να ακολουθούν εντολές 2 βημάτων (π.χ. “Πιάσε το παιχνίδι σου και δώστο μου”).
2 – 3 ετών
Οι γονείς σε αυτή την ηλικία παρατηρούν μια τεράστια εξέλιξη στην ομιλία του παιδιού τους. Τα παιδιά αρχίζουν να χρησημοποιούν πάρα πολλές καινούριες λέξεις και να σχηματίζουν φράσεις 3-4 λέξεων. Επίσης, αυξάνεται και η αντίληψή τους. Είναι πλέον σε θέση να καταλάβουν τι εννοούμε όταν λέμε ¨Βάλτο πάνω στο τραπέζι”. Αναγνωρίζουν τα χρώματα καθώς και περιγραφικές έννοιες όπως είναι τα επίθετα (π.χ. μεγάλη κόκκινη μπάλα, μικρό μπλε μπαλόνι).
Ανησυχητικά σημάδια
Υπάρχουν αρκετά στοιχεία που μπορείτε να παρατηρήσετε αν ανησυχείτε για την ανάπτυξη της ομιλίας του παιδιού σας.
Είναι αρκετά ανησυχητικό όταν ένα παιδάκι δεν αντιδρά στους ήχους ή δεν παράγει καμία φωνούλα. Απο 12 – 24 μηνών, θα πρέπει να ανησυχείτε αν το παιδί:
-
δεν χρησιμοποιεί νεύματα, όπως να δείχνει αυτά που θέλει ή να χαιρετάει μέχρι την ηλικία των 12 μηνών
-
προτιμά τα νεύματα παρά τις λέξεις μέχρι την ηλικία των 18 μηνών
-
έχει δυσκολία να μιμηθεί ήχους μέχρι την ηλικία των 18 μηνών
-
έχει δυσκολία να κατανοήσει απλές λεκτικές εντολές
Αιτίες καθυστέρησης ομιλίας
Πολλές μπορούν να είναι οι αιτίες για να καθυστερήσει η ανάπτυξη της ομιλίας ενός παιδιού:
-
Μπορεί να υπάρχουν ανατομικές ανωμαλίες της στοματικής κοιλότητας
-
Ορισμένα παιδιά με καθυστέρηση ομιλίας μπορεί να έχουν δυσκολίες στον στοματοκινητικό μηχανισμό, δηλαδή μπορεί να υπάρχει ανεπαρκής επικοινωνία στις περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνες για την παραγωγή της ομιλίας. Η καθυστέρηση της ομιλίας μπορεί να είναι το μόνο πρόβλημα ή να συνοδεύεται και απο δυσκολίες στη σίτιση. Επίσης, ενδέχεται να είναι μέρος μιας γενικότερης αναπτυξιακής καθυστέρησης.
-
Τα προβλήματα ακοής (βαρηκοΐες) συνδέονται άμεσα με την ανάπτυξη της ομιλίας. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να εξετάζεται άμεσα η ακοή του παιδιού όταν υπάρχουν υπόνοιες καθυστέρησης ομιλίας. Ένα παιδί που έχει δυσκολία στην ακοή, θα έχει δυσκολίες στην άρθρωση, στην κατανόηση, στην μίμηση και στην χρήση της γλώσσας.
-
Χρόνιες παθήσεις των ώτων όπως η εκκρίτική ωτίτιδα ευθύνονται σε πολλά παιδιά για την καθυστέρηση της ομιλίας σε προγλωσσικά παιδιά.
Πάντοτε θα πρέπει να υπάρχει αξιολόγηση της ακοής στα παιδιά με καθυστέρηση της ομιλίας!